Kıvılcımlı’nın “Hegel” Çalışması
Kıvılcımlı’nın, “Hegel” çalışması için Fuat Fegan şöyle yazıyor, “Üzerinde “Hegel” yazılı bir zarf içerisinde bulunan ve tamamı 165 sayfa kadar tutan çeşitli elyazmaları, notlar,..” (*)
Eski yazı olan bu elyazmalarının hepsi, IISH’daki Arşivde(**) bulunmaktadır. Metinlerin hepsi, eski türkçe el yazmasıdır. Çeşitli notlar biçiminde 165 sayfadan çok daha fazladır.
Kıvılcımlı’nın, “Hegel” çalışması, uzun zamandır konuyla ilgili çevrelerce bilinmektedir, merakla yeni yazıya aktarımı beklenmektedir. Değişik çevrelerce Hegel dosyasının çalışması yapılmış, derli toplu bir kitap olarak yayınlanması istenmiş, yeni yazıya transkripsiyon girişimleri olmuş, belli bir bölümü, 80-100 sayfa kadar tape edilmiş olmasına rağmen şimdiye değin bu çalışmalar tam olarak, bir kitap bütünlüğünde sonuçlandırılamamıştır. Ayrıca uzun yıllar önce, Sadık Göksu yardımıyla yapılan daha sonra yarım kalan bir kaç sayfalık bir çeviri mevcuttur. Kıvılcımlı’nın çalışmasının Giriş başlığı altında yazılan bölümdür. (Toplam 6 sayfa daktilo, ekte diğer elyazmalarından örneklerle birlikte, paylaşıyoruz, orijinalleri yine IISH’da bulunmaktadır.)
Konuyla ilgili olarak karşılaşılan en önemli güçlüklerden birisi, konunun felsefi bir metin olması yanı sıra, metin hem eski yazı, hem de Kıvılcımlı’nın el yazısı. Yeni yazıya transkripsiyon için hem felsefeye, hem Hegel’e, hem eski-yazı ya hem de Kıvılcımlı’nın el yazısına ve diline hakim olmak gerekmekte, bunları karşılayacak teorik bir donanımı zorunlu kılmaktadır. İşin en önemli zorluğu bu dur. Yoksa bu metinler Kıvılcımlı’yla ilgili arşiv çalışması yapan çevrelerce Arşivden (IISH-Amsterdam) sağlanmış olup, çalışma yapmak isteyen herkese pdf kopyaları sağlanmıştır, ayrıca IISH’nın web sitesinden on-line erişimde olanaklıdır. Konu önemlidir, yapılacak iş zordur ama olanaksız değildir, ben yaptım oldu mantığına sapmadan ki bunu daha önce örneklerine rastladık, yeterli donanıma sahip bir ekiple altından kalkılabilecektir.
Bir kez daha aşağıdaki paragrafla anımsayalım.
Kıvılcımlı’nın tüm hayatı boyunca, her türlü olumsuzluğa rağmen korumaya çalışıp, koruyabildikleri ve bugünlere ulaştırılan, ünlü “iki çuval” dolusu teorik hazinesinin durumu hakkında, Fuat Fegan’ın yazdıklarından(***),
“Kıvılcımlı’nın hayatı ve çalışması hakkında en ufak fikri olanlar, çuvallardan çıkan malzemelerin ne durumda olduğunu az çok tahmin edebilirler. Uzun yılların kahırlı yereltı ve hapishane hayatı, herşeyden önce ekonomik sorunlar yaratıyordu. Sonra, yazılanları polis ve gardiyan çapulundan kurtarma endişesi de söz konusuydu. Bu şartlar altında, Kıvılcımlı, eline geçirdiği her kağıda, -kimi zaman ambalaj kağıdına, hatta sigara paketine, -notlar almış, düşüncelerini yazmıştır. Ayrıca, kağıdın her köşesini, mümkün olan en küçük eski yazıyla doldurmaya çalışmıştır. Bu, notlar ve yazılarla dolu binlerce çeşitli ebad ve türden kağıtlar, yıllarca ordan oraya taşınmış, zulalarda muhafaza edilmiş, kimileri yangınlardan zor kurtarılmıştır.”
Evet, biliyoruz, Kıvılcımlı’nın binlerce sayfayı bulan ne yazık ki henüz yayınlanamamış teorik mirası, çalışmaları, notları, emekleri mevcuttur. (Felsefe, Sosyoloji, Tarih, Ekonomi, Politika, Örgütlenme, , Psikoloji, Tıp, Edebiyat, Roman, Hikaye, Şiir…) Ayrıca yayınlanmamış bu telif çalışmaları yanı sıra birçok yine yayınlanmamış çeviri çalışmaları da bulunmaktadır. Bizleri tek rahatlatan nokta, henüz gün yüzüne çıkarılamamış olsalar da, Arşivde emin ellerde, her türlü teknik olanaklar kullanılarak koruma altındadırlar. Gelecek kuşaklara uzanacaklardır. Bu konuda yeri gelmişken bir kez daha isimleri yinelemekten bıkmadan emeği geçenlere sonsuz teşekkürlerimizle.
“Hegel” dosyası üzerine bu bilgiler ışığında söyleyebileceklerimiz, Metinlerin hem dağınıklığı hem de eski-türkçe oluşu düzenlenip ortaya çıkarılmasını çok zorlamaktadır ama Kıvılcımlı’nın Felsefe konusunda bir çok çalışma yapmış olması, yazdıklarının bir kısmının, sağlığında kendisi gözetiminde yeni yazıya aktarımlarının yapılmış olması, ve bunların daha sonra, ölümünden sonra yayınlanmış olması ve konunun önemi bakımından Arşivde bulunan bu metinlerin değeri tartışılmazdır.
Özellikle Hegel felsefesi üzerine çalışan akademisyenlerin, akademik çalışmaları için bu metinlerin derlenmesi son derece önemlidir.
Çalışmadan birkaç belgeyle birlikte, Kıvılcımlı’dan, bu araştırmasının amacını özetleyen bir paragrafı, Sadık Göksu transkripsiyonundan paylaşıyoruz…
” Hegel’i anlamak ve anlatmak için, Tarihcil Maddeciliğin imbiğinden geçirmek gerekiyordu. Hegel zamanında ise, Tarihcil Maddecilik henüz doğmamıştı.
Diyalektiğin Maddeci açıdan kavranılışı ve kullanılışı sırf Marksizm demekti. Oysa Marksizmi, Hegel’e uygulamak gerekliydi.
Aşağıdaki araştırma öyle bir deneme olacaktır.”
(*) ve (***) Fegan Fuat, Dr.H. Kıvılcımlı Arşivi, Yurtdışı Katalogu, 23 Aralık 1977, s.3, s.43
(**) International Institute of Social History- IISH
https://iisg.amsterdam/nl